Η τέχνη του κλαδέματος της ελιάς

Η τέχνη του κλαδέματος της ελιάς

Ειναι η πιο δραστικη δραστηριοτητα του ελαιοδενδρου, αλλα θελει γνωσεις, για να μην πετυχουμε το αντιθετο αποτελεσμα απο αυτο που θελουμε


Εγω, αναφερω τα παρακατω με βασει τις γνωσεις μου πανω στην πραξη κλαδευοντας τις δικες μου ελιες. Με βασει καποια σεμηναρια που μας εκανε καποτε η Γεωργικη σχολη Μεσαρας, αλλα και απο τις συμβουλες που αναφερει στα βιβλια του ο Αθανασιος Σ. Αλιβιζατος, καθως και απο τις συμβουλες του Ιταλου καθηγητη Gucci.

Μαζεψα λοιπον αρκετεςπληροφοριες, που πιστευω θα ηταν χρησιμες στον καθε ενα αγροτη καλλιεργητη ελιας, που θα εμπαινε στον κοπο να τα διαβασει με προσοχη.

Oταν ρωτησαν τον καθηγητη Gucci, γιατι κλαδευουμε το δενδρο, εκεινος απαντησε απλα <<Για να ξανανοιωσει!>>!

Αυτο θα γινει, αφου το απαλλαξουμε απο τα περιτα κλαρια, η τα αρωστα αδυναμα και ξηρα.

Παλαιότερα αν καποιος δεν ηξερε να κλαδεψει το λιοφυτο του, εκανε χρηση της παροιμιας <<αν δε ξερεις τη δουλια σου ξανοιγε το γειτονα σου!>>

Αυτο ομως απεδειχθη μεγα λαθος!

Πολλα λαθη εκαναν στο παρελθον και οι γονεις μας, με το να αφηνουν μεγαλη φυλλωσια (φουντα), γιατι λεγανε <<μεγαλη φουντα, περισσοτερες ελιες>>!

Ακομα αφηναν πολλους παραποδες απο τη ριζα, πεντεξη η και παραπανω, γιατι πιστευαν οτι οι πολλοι παραποδες, αντιστοιχουσαν σε αντιστοιχες ελιες! Τεραστια λαθη ολα αυτα και ερχονται σημερα οι ειδικοι να τα αλλαξουν ολα!

Καθε ελια θα πρεπει να εχει εναν κεντρικο ευρωστο κορμο, ο οποιος θα διακλαδιζεται στο ενα με εναμισι μετρο με πλαγια κλαρια (ποδιες), και αποφευγουμε τα ορθια λαιμαργα, ειδικα στο κεντρο (ορθαρηδες).

Αυτο γινεται ακομα και απο την πρωτη στιγμη που αγοραζουμε τα μικρα δενδρα μας (μουρελα), διαλεγουμε να εχουν ηδη τα βλασταρια στα πλαγια και οχι ορθια, να ειναι δηλαδη απο τωρα διαμορφωμενα.

Ακομα και αν εχουμε φυτεψει δυο η τριων ετων δενδρα, εκει στο κλαδεμα <<τα χερια μας θα ειναι κοντα>>, και δεν θα καταστρεφουμε τη φυλλωσια γιατι τη χρειαζεται το δενδρο για φωτοσυνθεση και την αναπτυξη του.

Αν δεν εχει πολλα πλαινα κλαρια και εχει ορθια, το νεαρο δενδρο μας, μπορουμε να κανουμε <<καποιες ασκησεις>>, με τα ορθια κλαρια, λυγιζοντας τα με προσοχη στο πλαι, ετσι σιγα σιγα θα παρουν οριζοντια κλιση και θα γινουν ποδιες.

Ας τα παρουμε ομως τα πραγματα απο την αρχη, οταν βρεθουμε στον ελαιωνα μας με τα κλαδευτηρια στα χερια…

Το πρωτο βημα, ειναι να εξεταζουμε καθε δενδρο χωριστα, γιατι οι αναγκες του καθε ενος, μπορει να ειναι διαφορετικες.

Ο σκοπος μας ειναι να πετυχουμε να καρποφορουν ολα τα δενδρα καθε χρονο και απο λιγο, παρα μια χρονια να εχεουν παραγωγη και την αλλη τιποτα.

elia-6r

Δευτερο βημα, ελεγχος, να δουμε για την παρουσια ασθενιων, ξηρων βλαστων, πυκνοτητα βλαστησης, σκιασης, φωτισμου, αερισμου, σχηματος κομης, υψος του δενδρου, παρουσια μηκυτων κλπ.

Ετσι αν χρειαστει να αφαιρεθουν βλαστοι, αφαιρουνται και καταστρεφονται αμεσως, η τους τοποθετουμε σαν ενα δεματακι στη ριζα καθε δενδρου να γιει κοπρια,και οχι ατακτα πεταμενα εδω κι εκει.

Σημερα υπαρχουν μηχανηματα που τα πολτοποιουν και τα κανουν λιπασμα για την ελια, Αυτο θα ηταν το καλιτερο, γιτι σιγα σιγα θα απαγορευουν οι Δημοι το καψημο των κλαριων, λογω μολυνσης της ατμοσφαιρας.

Αφαιρουνται οι ξεροι και προσβεβλημενοι απο μηκυτες βλαστοι και καταστρεφονται και αυτοι.

Αποφευγεται η χρηση αλυσοπριονου, γιατι κοβει αγρια τομη και εκει φωλιαζουν παθογονοι μηκυτες, ειδικα σε περιοδο μεγαλης υγρασιας.

Και αν ακομα κοψουμε χονδρα κλαρια, θα χρειστει με ενα μαχαιρακι να λειανουμε την τομη.

Ενα δενδρο που μολις καρποφορησε, αφαιρουμε τα μισα κλαρια που καρποφορηαν, ενω αφηνουμε τους βλαστους που αναπτυχθηκαν το ετος καρποφοριας, για να δεσουν τον καρπο της επομενης χρονιας.

Αυστηρο κλαδεμα κανουμε στα δενδρα μετα απο τυχον φωτια, σε εκεινα που εχουν ασθενειες, χολερα, εχουν μεγαλο βαθμο σκιασης και σε αυτα που ειναι σε αγονα εδαφη.

Στα δενδρα που εχουν καει απο φωτια, δεν τα κλαδευουμε φετος, παρα την επομενη χρονια που θα ανοιξουν και θα διαλεξουμε τα καταλληλα κλαρια που θα αφησουμε.

Κανουμε δυνατο κλαδεμα στα δενδρα που ειναι μεγαλα σε υψος, η γερικα γιατι θα πρεπει να τα φερουμε στο επιθυμητο υψος.

Τα πυκνα κλαρια τα αραιωνουμε ωστε να μπαινει φως μεσα στο δενδρο και αερας.

Τωρα, το ποσο πυκνο θα ειναι μεσα ενα δενδρο, θα εχουμε σαν εικονα ενα πουλι που θα μπορει να πεταει αναμεσα στα κλαρια, οπως ειπε καποιος ειδικος..

Αν παλι το λιοφυτο μας ειναι σε αγονη περιοχη, με ελαχιστες βροχοπτωσεις το χειμωνα,και χωρις νερο το καλοκαιρι, φυσικα το δενδρο δεν μπορει να συντηρησει ολα τα κλαρια και να παραγει κι ολας, ετσι θα πρεπει να αφαιρεθουν κλαρια για να ξαλαφρωσει το δενδρο και να εχει τη δυναμη να κανει και την παραγωγη της χρονιας.

Οπωσδηποτε αφαιρουμε τα λαιμαργα κραταμε τον αερα και το φως σε καθε δενδρο, και αμα ακομα τελειωσουμε το κλαδεμα ολων των δενδρων ξαναριχνουμε παλι την τελευταια ματια και επιθεωρουμε ολα τα δενδρα μας για τυχον βελτιωσεις.

Ο καλος κλαδευτης, πρεπει να εχει γνωσεις και εμπειρια για ενα καλο αποτελεσμα, ο εγωισμος, οτι << εγω τα ξερω ολα>> δεν φερνει καλα αποτελεσματα.

Εχουμε συνηθως τριων ειδων κλαδεματα, κλαδεμα ανανεωσης, κλαδεμα διορθωσης και κλαδεμα παραγωγης.

elia-6r1

Κλαδεμα ανανεωσης

Στο κλαδεμα ανανεωσης κανουμε βαρυ κλαδεμα στα γηρασμενα δενδρα χαμηλης παραγωγης, η σε ψηλα δενδρα η εγκαταλημενα, η χολεριασμενα η απο φωτια η εντονα σκιασμενα.

Εδω αφαιρουνται και κλαδοι ολοκληροι απο το σταυρο και πανω, με καθετες τομες για να μη κατακραταει νερο της βροχης.

Αφηνουμε τα πλαινα κλαρια, ποδιες.

Αφαιρωνται νεκρα τμηματα, και τον επομενο χρονο και στα καμενα αφαιρουμε ολα τα νεκρα και αφηνουμε τα καταληλα πλαινα κλαρια που ειναι ευρωστα.

Ενα δενδρο που κλαδεψαμε περσι με βαρυ κλαδεμα, διαλλεγουμε φετως ποια κλαρια ειναι καταλληλα να κρατησουμε, να ειναι εξωτερικα και τα αλλα τα αφαιρουμε.

Αυτο θα πρεπει να γινει και στα ενδιαμεσα του καλοκαιριου, σαν διορθωση, να μην περνουν την δυναμη.

Πρεπει να εχουμε υπ οψιν μας, οτι αν ενα δενδρο που του καναμε βαρυ κλαδεμα σε ευφορο εδαφος, καλα λιπασμενο και ποτισμενο, θα εχει την ταση αμεσως σχεδον, να πεταξει μεγαλα και δυνατα λαιμαργα, τα οποια απο μικρα θα πρεπει να αφαιρουμε, ουτως ωστε να αναγκασουμε το δενδρο να δημιουργησει ποδιες. Διαφορετικα τα λαιμαργα θα τραβηξουν ολη τη δυναμη του δενδρου και δεν θα εχουμε παραγωγη.

Αν σε ενα δενδρο κοψουμε ολους τους κορμους, θα κανει τρια χρονια να ξανακανει ελιες, αλλα στα ενδιαμεσα πρεπει να αφαιρουνται τα αχρηστα κλαδια και να αφηνουμε μοναχα τα εξωτερικα.

Οπου υπαρχουν παγετοι, οι σε βρεγμενα απο την βροχη κλαρια, το κλαδεμα θα πρεπει να αποφευγεται, και για αποφυγη ατυχυματων, αλλα και να μην δημιουργειται καρκινωση του δενδρου.

Σε δενδρα που εχουν καρκινωση συστηνεται ψεκασμος με χαλκουχο σκευασμα (οξυχλωρουχος χαλκος)

Καλο θα ηταν στις τομες, να τις αλοιφουμε με βορδιγαλειο πολτο για προστασια απο τους μηκυτες, και τα εργαλεια μας, πριονια ψαλιδια μαχαιρια να ειναι καλα απολυμασμενα με οινοπνευμα για αποφυγη μεταδωσης απο το ενα δενδρο στο αλλο.

Κλαδεμα διαμορφωσης

Εφαρμόζεται συνήθως στα νεαρα δενδρακια, και σκοπον εχουν να δωσει στο φυτο απο την αρχη σωστο σχημα και μεγεθος και να παρει απο την αρχη τη σωστη κατευθυνση και σχημα οταν ερθη στη κατασταση παραγωγης.
Τα σχηματα που δινουμε στην Ελαδα ειναι <<κυπελο>> η <<ομπρελα>>.

Κλαδεμα καρποφοριας

Εφαρμοζεται σε δενδρα παραγωγικης ηλικιας και σκοπο εχει να επελθει μια ισοροπια αναμεσα βλαστησης, καρποφοριας, ριζικου συστηματος, ωστε να πετυχουμε ικανοποιητικη αποδωση, καθως και τη συντηρηση και βελτιωση του σχηματος του δενδρου.

Μπαινοντας στο χωραφι μας για να κλαδεψουμε, θα πρεπει να εχουμε κατα νου καποια πραγματα. ..

Οτι η ελια καρποφορει σε βλαστους του προηγουμενου ετους, απο μικρους μασχαλιαιους οφθαλμους.

Καρποφοροι ειναι οι βλαστοι μικρου μηκους, εχουν καλη ζωηροτητα, και ειναι στο εξωτερικο μερος της κομης, φωτιζονται και αεριζονται καλα.

Τα πυκνοφυτεμενα δενδρα που σκιαζονται δεν εχουν πολλους καρποφορους βλαστους.

Το δενδρο κατω απο σκια, προσπαθει να κανει καρπους στα ψηλα κλαρια που λιαζονται, και αν τα κοψουμε και αυτα, τοτε δεν θα εχουμε καθολου παραγωγη.

Οι λαιμαργοι βλαστοι, θα δωσουν μονο βλαστηση, ενω οι αδυνατοι λιγο καρπο.

Αν οι λαιμαργοι ειναι στο εσωτερικο, αφαιρουνται, αν ειναι εξωτερικα και λιαζονται, τοτε η κορφολογουνται η αραιωνονται.

Οταν ειναι για να κλαδεψουμε, προτιμουμε τη χρονια που εχει ακαρπια, (προηγειται του ετους της αναμενομενης καρποφοριας) με αραιωση βλαστων μικρης ζωηροτητας, σε συνδοιασμο με την καταλληλη λιπανση και την αναπτυξη νεων βλαστων του ετους που ερχεται που αυτοι θα καρποφορησουν το ετος της μεγαλης παραγωγης.

Ετσι επιτυγχανεται παραγωγη καθε ετος.

Σε δενδρα που ειναι σε ξηρα εδαφη, με λιγες βροχοπτωσεις, χωρις ποτισμα το καλοκαιρι, το αυστηρο κλαδεμα βοηθαει στη μειωση του φυλλωματος του δενδρου, αρα και στην εξοικονομηση νερου και θρεπτικων στοιχειων για την καρποφορια.

Σε δενδρα με αυθονα ποτισματα με πλουσιο υπεδαφος, δεν χρειαζεται αυστηρο κλαδεμα, γιατι θα δημιουργησει αναγκαστικα την αναπτυξη λαιμαργων, τα οποια θα επειραιασουν αρνητικα το φυτο και θα καθυστερισουν την καρποφορια.

Κλαδευοντας ενα δενδρο, ρυθμιζουμε την αναπτυξη της βλαστισης, ρυθμιζουμε την καρποφορια, προσαρμωζουμε το δενδρο στους διαθεσιμους χωρους, αποφευγουμε τα προβληματα σκιασης και κακου αερισμου και ανταγωνισμου των δενδρων.

Αντιθετα σε ενα ελαιωνα που εχει λιγα δενδρα θα προσπαθησουμε καθε δενδρο, να αξιοποιησει τον διαθεσιμο χωρο του και να απλωσει καταλληλα.

Αντιστοιχα σε μια περιοχη με ελαχιστες βροχοπτωσεις, αναγκαστικα θα κλαδεψουμε ετσι ουτως ωστε με το νερο που διαθετει να ειναι και η αναλλογη βλαστηση.

Αντιθετα, δηλαδη σε ενα καλοποτισμενο χωραφι, θα αφησουμε περισοτερο φυλλωμα και θα αναμενουμε περισσοτερη παραγωγη.

Με το κλαδεμα πετυχαινουμε μεγαλυτερη ποιοτητα και ποσοτητα παραγωγης.

Κανονικα χρειαζεται καθε χρονο κλαδεμα, αλλα λογω της δυσκολας και λογω παραγωγης, οι περισσοτεροι κλαδευουν καθε δευτερο η τριτο χρονο.

Αναλλογα τα λιπασματα που ριχνουμε, αναλογα τις βροχοπτωσεις, και φυσικα πυκνοτητα οπως προαναφεραμε κλπ, κανουμε το αναλλογο κλαδεμα.

Δεν θελουμε ενα δενδρο να φτασει ψηλα, γιατι δεν θα το φτανουμε, και θα μας δυσκολεψει στο μαζεμα.

Το υπερφορτωμα του δενδρου τη μια χρονια και την αλλη να μην κανει τιποτα δεν εινα παντα καλο, εμεις θελουμε να κανουν ολα τα δενδρα καθε χρονο, κι ας μην ειναι παραφορτωμενα.

Τα υπερφορτωμενα δενδρα δεν ειναι παντα καλοσημαδι για την καλη ποιοτητα του λαδιου.

Οταν ενα υπερφορτωμενο δενδρο, το αδειασουμε νωρις τον Δεκεμβριο, εχουμε περισσοτερες πιθανοτητες να ξανακανει και του χρονου, παρα οταν το αδειασουμε Φεβρουαριο, γιατι τοτε πραγματικα εξαντλειται.

Ο καλος κλαδευτης, οφειλει να δοσει καταληλλο σχημα στο δενδρο, ωστε να λιαζονται οσο το δυνατον περισσοτερα φυλλα, ετσι προσπαθουμε να απλωσουμε το δενδρο, κι οχι να του δωσουμε υψος.

Θελουμε ενα κορμο απο 1 εως 1,5 μετρο με γερο σκλελετο.

Φροντιζουμε το καθε δενδρο να μη φορτωνεται τη μια χρονια και την αλλη να μην κανει, ετσι κλαδευουμε τους βλαστους ετσι ουτως ωστε να εχουμε ενα μεσον ορο φορτιο καθε χρονο.

Βασικα δεν αρκει ενα κλαδεμα, αλλα πολλες φορες το χρονο,
και το καλοκαιρι ο κλαδευτης θα κανει τις αναλλογες διορθωσεις.

Στα κλαδεματα μας δεν κοιταμε του γειτονα τα δενδρα, γιατι εκει μπορει να ισχυουν αλλα δεδομενα, αυτος μπορει να τα ποτιζει και να τα λιπαινει, εσυ οχι, αυτος μπορει να τα εχει αραιοφυτεμενα εσυ οχι, οποτε ενα ιδιο κλαδεμα θα φερει αρνητικα αποτελεσματα.

Ενας ελαιοπαραγωγος που εχει εγκαταλελημενα για χρονια δενδρα, θα πρεπει να κανει την πρωτη χρονια ενα δραστικο κλαδεμα για να τα επαναφερει σε τρια χρονια και να μπουν και παλι στην παραγωγη. Οστοσο καθε χρονο θελουν τις απαραιτητες διορθωσεις, κοβοντας τα λαιμαργα και τα περιτα κλαρια, για να ενισχυονται τα πλαινα οι λεγομενες ποδιες.

Στο κλαδεμα δεν υπερβαινουμε το 40% της κομης του, ενω σωστο κλαδεμα ειναι το 10% η το πολυ 20%.

Αλλα και στο 5 % σε ενα δενδρο που εχει βρει τη σειρα του δεν θα ηταν ασχημο. Μετα απο ενα απερισκεπτο κλαδεμα χωρις λογο, το δενδρο θα κανει 3 χρονια να μπει και παλι στην παραγωγη, και αυτο ειναι καταστρεπτικο για τον παραγωγο.

Μεγαλη υποθεση ειναι να καταφερει ο παραγωγος να εχει ισορροπημενες παραγωγες καθε χρονο σε ολα του τα δενδρα, και οχι χρονο παρα χρονο.

Καλύτερη εποχη για κλαδεμα, ειναι αφου περασουν τα μεγαλα κρυα του χειμωνα, γιατι οι πολλες υγρασιες στα κοψιματα ευνοουν τους μηκυτες. Οταν εμφανιστουν τα πρωτα ανθη, ο παραγωγος γνωριζει πια ποια κλαρια θα κανουν ελιες και ποια οχι και ξερει τι να κοψει και τι να αφησει.

Αν τα φυτα ειναι ξηροφυτικα, ενα ποτισμα τον Ιουνιο και ενα τον Αυγουστο θα βελτιωσουν την παραγωγη.

Δεν πρεπει να αδειαζουμε πολυ το εσωτερικο του δενδρου, διοτι το αφηνουμε ανεπανορθωτα εκτεθημενο στον ηλιο.

Πολλοι κανουν χρονια παρα χρονια βαθυ κλαδεμα και ελαφρυ στο ενδοιαμεσο.

Αλλοι παλι αφηνουν μια χρονια τα ορθια κλαρια και την αλλη τις ποδιες.

Οι περισοτεροι παραγωγοι ειναι ανεκπαιδευτοι και κλαδευουν απλα εμπειρικα.

Δυστυχως στις περισσοτερες περιοχες το κλαδεμα συνδοιαζεται με το μαζεμα της ελιας.

Το κλαδεμα ειναι σημαντικη και αναγκαια εργασια της κααλλιεργειας της, που ρυθμιζει το σχημα την σωστη αναπτυξη, την μακροζωια αλλα και την ανανεωση του καθε δενδρου.

Κείμενο, σύνθεση κειμένου: Χουστουλακης Γεωργιος

Όταν κάναμε βεγγέρες σε σπίτια και αυλές

Τα παλιά χρόνια μαζεύονταν οι άνθρωποι τα βράδια του χειμώνα σε σπίτια κατά οικογένειες ή κατά γειτονιές και κάνοντας δουλειές του χεριού οι γυναίκες, πίνοντας τη ρακή ή το κρασάκι τους οι άντρες με συνηθισμένο μεζέ τα κουκιά στα κάρβουνα ή στο τηγάνι σαν στραγάλια, περνούσαν την ώρα τους ( δεν υπήρχε βλέπετε η τηλεόραση) λέγοντας καθαρογλωσσίδια (γλωσσοδέτες), ανιώματα (αινίγματα), παραμιές (παροιμίες), ιστορίες (αληθινές ή φανταστικές) για στοιχειά, νεράιδες, φαντάσματα, του πολέμου ή της κατοχής.


Ψυχαγωγούνταν μα κι ακόνιζαν το μυαλό τους. Μάθαιναν τα παιδιά, μα κι έτρεμαν από το φόβο τους μη τυχόν και συναντήσουν τις νεράιδες να χορεύουν «στου παπά τ’ αλώνι» ή να πλένουν τα ρούχα τους στο «κακό ρυάκι», όταν τα παίρναν οι γονέοι τους για να τους βοηθήσουν στα νυχτερινά αγώγια.



Βεγγέρες γίνονταν και τα καλοκαίρια μόνο που αυτές γίνονταν κυρίως από γυναίκες και παιδιά και σε υπαίθριους χώρους. Τέτοια στέκια στο χωριό μου ήτανε το τοιχιό πάνω από το κοινοτικό γραφείο, η μεσοστενιά, ο ανηφοράς τση Αριστείδαινας κ. ά.
Οι χώροι αυτοί γειτνίαζαν με καφενεία , όπως της Αντρονίκης, του Μιχαήλου και του Μενέλαου. Έτσι οι γυναίκες άκουγαν και σχολίαζαν τις κουβέντες των αντρών, μα ήταν κι έτοιμες να τους τραβήξουν τα χαλινάρια αν παρεκτρέπονταν είτε στα λόγια, είτε στο πιοτό .
Έδειχναν στα παιδιά, τους αστερισμούς, έτσι όπως τους ήξεραν κι αυτές: Εκειέ ναι «τα μάθια του κάτη», εκειέ «του βουγιού η κεφαλή», εκειοσές είναι ο πήχυς», γιάε και τον «Ιορδάνη ποταμό». Λέγονταν και ιστορίες από την καθημερινότητά τους: «Επήα μπρε σήμερο με τα κοπέλια ν’ ανάψω τση μάνας μου το καντήλι κι ήβρηκα εκειά το Χτίστη να σάζει του Μανωλάκη το μνήμα. Είχενε κι ένα τσουβάλι τσιμέντο ανοιμένο. Μια κοπανιά γροικώ την θυγατέρα μου να λέει τα’ αδερφού τσης: « Ξάνοι Γιαννιό βάνουνε και στσοι ποθαμένους λίπασμα!» ( τα χρόνια αυτά το λίπασμα ήταν σε χάρτινα τσουβάλια που έμοιαζαν με του τσιμέντου).
Καθώς διηγιότανε την ιστορία της η Αννίκα ένιωσε το Μαριό να της τραβάει τη μανίκα και να της δείχνει στον ουρανό το μισοφέγγαρο λέγοντάς της με αθωότητα:
 «Γιάε μα ήσπασε το φεγγαράκι».

Τα 13 πιο όμορφα χωριά της Κρήτης!

Ένα οδοιπορικό στα 13 πιο όμορφα χωριά της Κρήτης, φιλοξενεί το travelstyle.gr.

Τα χωριά που προβάλλονται είναι οι Αρχάνες, το Χουδέτσι, ο Ζαρός, οι Άνω και Κάτω Ασίτες στο Νομό Ηρακλείου. Για το Νομό Χανίων προτείνονται ο Βάμος, η Χώρα και το Λουτρό Σφακίων, ενώ για το Νομό Ρεθύμνης προτάσσονται τα Ανώγεια, οι Μαργαρίτες, ο Πλακιάς και η Τριόπετρα. Τέλος, για το Νομό Λασιθίου, οι σύγχρονοι «περιπατητές» της Κρήτης προτείνουν τον Μακρυγιαλό και το Κουτσουνάρι.

Αρχάνες, Ηράκλειο

arxanes

Η φήμη των Αρχανών έχει φτάσει σε όλη την Ευρώπη και όχι άδικα. Στην είσοδό τους το επιβλητικό νεοκλασικό που στεγάζει το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και λίγο πιο κάτω η ολόλευκη εκκλησία της Παναγίας. Το χωριό-πρότυπο είναι γεμάτο ατμοσφαιρικές γειτονιές με τα καλοσυντηρημένα σπίτια, βαμμένα σε χαρούμενα χρώματα. Σε κάθε βήμα ο επισκέπτης μαθαίνει όλο και περισσότερα για τις Αρχάνες. Γι’αυτό έχουν φροντίσει οι ντόπιοι: το Λαογραφικό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο, το εργαστήριο γλυπτικής, το Μουσείο Κρητικής Ιστορίας και Παράδοσης λίγο πιο έξω. Στις Άνω Αρχάνες, στην Τουρκογειτονιά, στην αναπαλαιωμένη Φάμπρικα Ελένη θα μάθετε τα πάντα για τον παραδοσιακό τρόπο παραγωγής ελαιόλαδου. Οι αυλές των σπιτιών αποτελούν από μόνες τους λόγο για να επισκεφτεί κανείς το χωριό. Μεγάλες κι ολάνθιστες, μοιάζουν με όαση. Όλο το χωριό έχει μια αύρα διαφορετική από όλα τα άλλα κρητικά χωριά κι αυτό χάρη στους απέραντους αμπελώνες που κυκλώνουν το χωριό και στις δροσερές πηγές και τα υπόγεια νερά που διασχίζουν τα πέτρινα καλντερίμια και την πλατεία. Και πάντα οι ανοιχτόκαρδοι αρχανιώτες επιμένουν να κεράσουν τους επισκέπτες καπρικό (χοιρινό-λουκούμι στον ξυλόφουρνο) και μετά απαραίτητα πρόποση με ρακή στις χαρές που θα έρθουν.

Χουδέτσι, Ηράκλειο

xoudetsi

Είναι περίεργο πώς αυτό το μικρό χωριό στα ορεινά του Ηρακλείου βγάζει τόση ενέργεια. Ίσως είναι οι νέοι που το γεμίζουν τα καλοκαίρια με τις φωνές τους. Ίσως πάλι είναι οι ντόπιοι που πειραματίζονται συνεχώς με ήχους και δεν χάνουν την ευκαιρία να στήσουν το επόμενο αυτοσχέδιο γλέντι στην πλατεία με τα δάχτυλά τους να χορεύουν επιδέξια πάνω στις χορδές της λύρας. Αυτόν τον τόπο, που λατρεύει την ρίμα, επέλεξαν ως παραθεριστικό θέρετρο το πρώτο μισό του 20ου αιώνα οι ευκατάστατοι Ηρακλειώτες, τον ίδιο τόπο επέλεξε πριν 35 χρόνια και ο πολυταξιδεμένος Ιρλανδός καλλιτέχνης Ross Daly. Αφού γύρισε όλο τον κόσμο βρήκε στο Χουδέτσι το δικό του μουσικό καταφύγιο και έστησε τον »Λαβύρινθο», το μουσικό του εργαστήριο. Νιώστε την ενέργεια του χωριού περπατώντας ανάμεσα στα ανέπαφα αρχοντικά με το δροσερό αεράκι που κατεβάζει η ρεματιά από το μοναστήρι της Σπηλιώτισσας να προκαλεί ένα γλυκό ρίγος.

Ζαρός, Ηράκλειο

zaros

Στέκει για πάνω από 400 χρόνια και δεν υπάρχει άλλος σε ολόκληρη την Κρήτη. «Είναι μοναχοπαίδι», έλεγε με περηφάνια ο κυρ Μιχάλης, ο τελευταίος μυλωνάς του νησιού. Για δεκαετίες άλεθε το κριθάρι και το σιτάρι των συγχωριανών του για να δώσει αλεύρι για το ψωμί. Ακόμα και από το Ρέθυμνο έρχονταν για το αλεύρι του. Έφυγε από την ζωή λίγο πριν πατήσει τα 100 ο κυρ Μιχάλης αλλά άφησε πίσω του έναν νερόμυλο-κόσμημα. Έναν από τους πολλούς που λειτουργούσαν κάποτε στο χωριό χάρη στα άφθονα νερά. Τόπος ευλογημένος στους πρόποδες του Ψηλορείτη. Εύφορα κτήματα και περιβόλια, με αδιαμφισβήτητη πρωταγωνίστρια την τεχνητή λίμνη, γεμάτη πέστροφες. Κι από πάνω καθρεφτίζονται τα επιβλητικά βράχια του Ψηλορείτη.

Άνω και Κάτω Ασίτες, Ηράκλειο

asites

Αμπελώνες, ελαιώνες και πάλι αμπελώνες. Αυτή είναι η διαδρομή μέχρι να φτάσει κανείς στους ανατολικούς πρόποδες του Ψηλορείτη. Εκεί βρίσκονται σκαρφαλωμένα σε υψόμετρο 450 μέτρων δύο από τα πιο παραδοσιακά χωριά ολόκληρου του νομού. Σήμερα επικρατεί κινητικότητα. Παρέες νεαρών ντυμένοι στα κίτρινα και πράσινα κατευθύνονται προς το γήπεδο. »Τα χρώματα της Βραζιλίας», λέει γελώντας ο Μηνάς, ένθερμος υποστηρικτής της τοπικής ομάδας. Από το 1990 οι Άνω και Κάτω Ασίτες ένωσαν τις δυνάμεις τους και ίδρυσαν την Ένωση Ασιτών, το ποδοσφαιρικό καμάρι της περιοχής. Το άλλο καμάρι της περιοχής είναι η Μονή του Αγίου Γεωργίου Γοργολαΐνη. Είναι από τις αρχαιότερες στην Κρήτη αφού υπάρχει τουλάχιστον από τον 13ο αιώνα. Στην αυλή της υπάρχουν δύο »θαύματα» της φύσης: ένας πλάτανος και ένα κυπαρίσσι που έχουν κριθεί διατηρητέα. Διατηρητέα είναι η πελώρια δρυς στη θέση »Μαστραχά», εκεί όπου σκοτώθηκε ηρωικά ο Φραγκιός Μαστραχάς αγωνιζόμενος σε μάχη του 1868. Τον αγαπάνε τον τόπο τους οι ασιτιανοί. Έχουν πολιτιστικό σύλλογο, βιβλιοθήκη και λαογραφικό μουσείο και μοιάζουν να έχουν βάλει σκοπό της ζωής τους να τον αγαπήσεις κι εσύ. Γι’αυτό μην αρνηθείς να καθίσεις μαζί τους στο καφενείο και παρέα με ρακές να μάθεις για τα σπήλαια, τις εκκλησίες, τα έθιμα και τον εγκαταλειμμένο οικισμό της Νίσης.

Βάμος, Χανιά

vamos

Ταξίδι στο Βάμο σημαίνει φυγή στο πιο ανόθευτο κομμάτι της Κρήτης, αυτό που σέβεται την ιστορία της, τα σπίτια και τα αρχοντικά της, αφουγκράζεται τη φύση και κρατά αναλλοίωτη την παράδοση. Σημαίνει συνάντηση με ανθρώπους αγέρωχους και απρόβλεπτους, που κάποιος αόρατος μαγνήτης κρατάει στον τόπο τους. Ελαιώνες και οπωρώνες δημιουργούν ένα σκηνικό Τοσκάνης, και τριγύρω αγροτόσπιτα φτιαγμένα από πέτρα, χώμα και ξύλο. Οι ντόπιοι θα σε υποδεχτούν σαν να σε ήξεραν από πάντα. Καθώς περπατάς στην παλιά γειτονιά με τα πέτρινα σοκάκια, τις μυστικές γωνιές και τα υπέροχα αναπαλαιωμένα αποκωρονιώτικα σπίτια, θα σε τραβήξουν να σε κεράσουν ρακή κι ένα κομμάτι εξαιρετικό απάκι, έτσι για τον μεζέ. Συνοδοιπόροι στο ταξίδι αυτό, άνθρωποι απ΄ όλο τον κόσμο, Άγγλοι, Αμερικανοί και Ιάπωνες. Μια ιδιόρρυθμη »κάστα» μυημένων στην απόδραση προς το όνειρο. Γυρνούν ξανά και ξανά στον Βάμο για να αναγεννηθούν στη φύση, περπατώντας στα άπειρα μονοπάτια που οργώνουν την περιοχή, διασχίζοντας κατάφυτα ρέματα και απόμερα ξωκλήσια. Για να μάθουν πώς παρασκευάζεται η γραβιέρα, η μυζήθρα και ο ανθότυρος και να φορέσουν την ποδιά για να φτιάξουν καλιτσούνια και ντολμαδάκια. Για να δουν το φεγγάρι να βγαίνει πάνω από τα Λευκά Όρη πίνοντας Μαρουβά και ακούγοντας μαντινάδες για ανεκπλήρωτες αγάπες.

Χώρα Σφακίων, Χανιά

sfakia

Από τα Χανιά ως τα Σφακιά είναι περίπου 90 λεπτά. Τόσο κάνει για να βγει κανείς από το Αιγαίο στο Λιβυκό, ακολουθώντας το δρόμο που περνάει μέσα απ’ το κρητικό »φαρ ουέστ». Ανάμεσα στις στροφές ξεφυτρώνουν μαγαζάκια, ταβέρνες, αναψυκτήρια και κάπου κάπου ένα ξενοδοχείο. Πίσω από τα άγρια βουνά, εμφανίζεται σαν προέκταση των φαραγγιών το Λιβυκό πέλαγος. Το τοπίο είναι καθηλωτικό, σχεδόν τρομακτικό. Η Χώρα είναι η έδρα του δήμου Σφακίων, του πιο αραιοκατοικημένου δήμου της Ελλάδας. Μια δυσπρόσιτη και τραχιά περιοχή που περιβάλλεται από τις απόκρημνες πλαγιές των Λευκών Ορέων και τα πολυάριθμα φαράγγια που σχηματίζονται σ’αυτές. Το χωριό είναι χτισμένο σχεδόν στην κατάληξη του φαραγγιού του Ίμπρου κι έχει δύο λιμανάκια όπου δένουν τα καραβάκια για την Αγία Ρουμέλη, το Λουτρό και το νησί της Γαύδου. Σε τούτο τον τόπο θα βρεις περήφανους Σφακιανούς που δεν παραδόθηκαν ποτέ στους κατακτητές, που αψήφισαν το θάνατο και πρωτοστάτησαν σε αμέτρητες εξεγέρσεις κατά των Τούρκων. Είναι ένας τόπος γεμάτος περηφάνια, αγάπη για την Κρήτη και δέος για την ομορφιά που δεν τιθασεύεται.

Λουτρό Σφακίων, Χανιά

loutro

Δεκαπέντε λεπτά. Τόσο θα χρειαστεί το καραβάκι για να σας μεταφέρει από τη Χώρα Σφακίων στο μικροσκοπικό χωριό. Στο στριμωγμένο ανάμεσα στα βράχια οικισμό, νιώθει κανείς πως ανακάλυψε τον τελευταίο καλοκαιρινό παράδεισο της νότιας Κρήτης. Απομονωμένος, γαλήνιος, με ένα μπαράκι, μαγαζάκια και δωμάτια μετρημένα στα δάχτυλα. Εδώ δεν υπάρχουν δρόμοι που να οδηγούν στο Λουτρό ή μακριά από αυτό. Και πάντα υπάρχει ο κίνδυνος να σε μαγέψει εκείνη η πανσέληνος που βάψει ολόκληρο τον κόλπο ασημένιο. Είναι η στιγμή που η επιστροφή στον πολιτισμό μοιάζει με εμπειρία που δεν θα θες να ξαναζήσεις.

Ανώγεια, Ρέθυμνο

anwgeia

»Τα Ανώγεια βρίσκονται πάνω σε κορυφή βουνού γιατί τους αρέσει να φαίνονται. Είναι το τελευταίο χωριό που συναντάς ανεβαίνοντας στον ουρανό από τον Ψηλορείτη. Τα μητάτα είναι τα σπίτια των βοσκών, σαν πέτρινες μήτρες, με την τεχνική της υστερομινωικής εποχής. Στα Ανώγεια οι γυναίκες έχουν ονομαστά μπαλκόνια με λουλούδια. Στα υφαντά τους στα εργαστήρια κυριαρχούσε ο κόκκινος κάμπος. Οι χώροι όπου γίνονταν οι γάμοι και τα γλέντια: στο Περαχώρι, στην Καβαλλαρία, στο Μεϊντάνι. Όλες οι πλατείες έχουν γύρω γύρω καφενεία. Στην ουσία είναι αξονικοί τομογράφοι. Όταν κάποιος περάσει από τη μέση της πλατείας, ακτινογραφείται από τους θαμώνες. Ο σαρκασμός και ο αυτοσαρκασμός είναι στοιχεία της καθημερινότητας. Αν είσαι ξένος και επισκεφτείς τα Ανώγεια, όταν σε κεράσουν (και θα σε κεράσουν), να ανταποδώσεις το κέρασμα και θα σου ανοίξουν την καρδιά τους». Έτσι περιγράφει ο Λουδοβίκος των Ανωγείων την πατρίδα του και μόνο αν την επισκεφτείτε θα μπορέσετε να καταλάβετε γιατί διαφέρει από κάθε άλλο χωριό της Κρήτης.


Μαργαρίτες, Ρέθυμνο

margarites

Θα σας το συστήσουν ως το χωριό των πιθαράδων, αφού οι Μαργαρίτες έχουν παράδοση στην αγγειοπλαστική. Τριγυρνώντας στα σοκάκια βλέπεις τις μεγάλες γλάστρες από πηλό έξω από τις πόρτες και τους λιγοστούς τουρίστες να μπαίνουν στα κεραμοποιεία. Τα λουλούδια κατακλύζουν τις αυλές, το βράδυ το αεράκι είναι δροσερό, η ρακή παγωμένη και η ζωή απλή και ωραία. Σκαρφαλωμένες σε υψόμετρο 300 μέτρων, στους βόρειους πρόποδες του Ψηλορείτη, οι Μαργαρίτες απέχουν 27 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο. Αρχαία μοναστήρια, πύργοι, μονοπάτια, ξωκλήσια κρυμμένα σε σπηλιές και φαράγγια και μια εύφορη κοιλάδα που απλώνεται μπροστά από το χωριό συνθέτουν το σκηνικό του γραφικού χωριού.

Πλακιάς, Ρέθυμνο

plakias

Τίποτα δεν θυμίζει το σκηνικό που αντίκριζαν εδώ οι ελάχιστοι, εναλλακτικοί ταξιδιώτες που έφταναν στο νότο του Ρεθύμνου πριν λίγες δεκαετίες: δέκα σπιτάκια όλα κι όλα και μια χούφτα φιλόξενοι κάτοικοι. Μετά τη δεκαετία του ’70, ο Πλακιάς μεγάλωσε, απέκτησε περισσότερα σπίτια που αγκαλιάζουν τον μεγάλο κόλπο που έχει σχήμα μισοφέγγαρου, ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα, ταβερνάκια αλλά και πολλούς καλοκαιρινούς επισκέπτες που λατρεύουν τις παραλίες της και αλλά και την πεζοπορία.

Τριόπετρα, Ρέθυμνο

triopetra

Γύρω μας τα γνώριμα, άναρχα βουνά της Κρήτης. Μόλις τρία χιλιόμετρα απ’ την περιοχή του Άγιου Παύλου είναι τα Ακούμια, ένα χωριό που ξεκινά από το ύψος του κεντρικού δρόμου και κατεβαίνει ως την παραλία της Ακουμιανής Γυαλιάς, δηλαδή της Τριόπετρας. Στεκόμαστε στην άκρη στον Άγιο Παύλο και αγναντεύουμε την παραλία της Τριόπετρας. Τρεις τεράστιες, λείες πέτρες στη μια άκρη της χάρισαν το όνομά της. Εκεί το τοπίο είναι τελείως διαφορετικό. Η παραλία είναι τεράστια σε μήκος με μαγαζάκια και καταλύματα μετρημένα στα δάχτυλα. Ήρθαμε εδώ για να βιώσουμε την απόλυτη ελευθερία, για να νιώσουμε την αλμύρα του Λιβυκού πελάγους στα χείλη και να χαμογελάσουμε.

Μακρύγιαλος, Λασίθι

makrigialos

Το ψαροχώρι βρίσκεται 25 χλμ από την Ιεράπετρα. Μέχρι τη δεκαετία του ’70, ο τότε μικρό παραθαλάσσιος οικισμός αποτελούσε μια φτωχή και παραμελημένη περιοχή στη νότια Κρήτη με λίγες αποθήκες κτισμένες στη άκρη της θάλασσας, στις οποίες οι ντόπιοι κάτοικοι (που εκείνη την εποχή κατοικούσαν στα γύρω βουνά) αποθήκευαν προς εξαγωγή διάφορα προϊόντα όπως λάδι, σουλτανίνα, χαρούπια, σιτηρά και οικόσιτα ζώα. Από το 1980, όμως, αυτό το ακατέργαστο παραθαλάσσιο κομμάτι στο Λιβυκό πέλαγος παίρνει γλυκιά εκδίκηση και έχει μετατραπεί στον αγαπημένο προορισμό για τους λάτρεις τις ανεπιτήδευτης ομορφιάς. Οι μυημένοι γνωρίζουν πως τα ήρεμα νερά της αμμουδερής παραλίας του οικισμού είναι πολύ ζεστά ακόμη και στα τέλη Οκτωβρίου.


Κουτσουνάρι, Λασίθι

koutsounari

Γραφικός οικισμός, μόλις 9 χλμ από την Ιεράπετρα. Ξεχωρίζει η μεγάλη αμμουδερή παραλία του που διαθέτει οργανωμένα αλλά και πιο ήσυχα σημεία. Το πανέμορφο χωριουδάκι είναι αρκετά ανεπτυγμένο τουριστικά ενώ μεγάλο του ατού είναι η κοντινή του απόσταση από την Ιεράπετρα. Εδώ, θα έρθετε για να ζήσετε ήσυχες διακοπές χωρίς να σας λείψει καμία από τις ανέσεις

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Τα καΐκια της φυγής

Κορυφαία στον Αγώνα της Ελλάδας κατά των δυνάμεων του Αξονα ήταν η συνεισφορά πού είχαν οι Βατικιώτες καϊκιέρηδες που με τα καΐκια τους μετέφεραν Ελληνες και συμμάχους στην Κρήτη

 «Σε σκάλισαν καλή Κυρά σε πλώρη Βατικιώτικη ξεχτένιστη γοργόνα», Γιάννης Ρίτσος

Η μεταφορά χιλιάδων Κρητικών και συμμάχων, κυρίως Αγγλων, μετά το «σπάσιμο» του μετώπου της Αλβανίας, με βατικιώτικα καΐκια, από τη νότια Λακωνία και ιδιαίτερα από τα Βάτικα και τον Πειραιά, στην Κρήτη, είναι ένα άγνωστο έπος της σύγχρονης ιστορίας μας, πριν, κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης και σε όλη την Κατοχή (1941-1945).

Οι Κρητικοί και οι σύμμαχοι έφτασαν κατά χιλιάδες στα παράλια της Πελοποννήσου, Καλαμάτα, Γύθειο, Μονεμβασιά, κυρίως όμως στη Νεάπολη Λακωνίας και την Ελαφόνησο, λόγω εγγύτερης απόστασης από την Κρήτη. Μια επιτροπή στη Νεάπολη, κάτω από τη «μύτη» των Ιταλών και των Γερμανών, οργάνωνε τη φύλαξη και την ασφαλή διαφυγή τους, με καϊκιέρηδες της περιοχής.

Επικεφαλής της επιτροπής αυτής ήταν ο εμβληματικός παπα-Μανόλης Λαλούσης. Η Ιερά Σύνοδος Κρήτης τον τίμησε μετά την Κατοχή με υπόδειξη του γυμνασιάρχη του Αλικιανού Χανίων, Γιώργου Καψωμένου, το 1951. Το ίδιο και ο Δήμος Ηρακλείου το 1991, όταν είχε πεθάνει, μετά από πρότασή μου. Στην τελετή παραβρέθηκε ο γιος του, Νίκος Λαλούσης.

Ταυτόχρονα, μετά το τέλος της Μάχης της Κρήτης, γινόταν και η μεταφορά των Πελοποννησίων, άλλων Ελλήνων στρατιωτών και όσων έρχονταν αργότερα από τη Μέση Ανατολή από Κρήτη προς Πελοπόννησο, από ηρωικούς καϊκιέρηδες. Μοναδική μορφή καϊκιέρη υπήρξε ο Πέτρος Αρώνης (Τσουλάκος) από το Ελαφονήσι Λακωνίας.

Η έρευνα που παρουσιάζουμε σήμερα γι’ αυτό το συγκλονιστικό γεγονός έγινε μεταξύ 1989-1990 και καταγράψαμε τους τελευταίους επιζώντες Βατικιώτες καϊκιέρηδες και άλλους ανθρώπους, από τους οποίους δεν ζει πλέον κανείς. Κάποιοι θυμόντουσαν πλέον λίγα πράγματα λόγω ηλικίας. Μέρος της έρευνας αυτής παρουσιάστηκε το 1991 στην εφημερίδα του Ηρακλείου «Μεσόγειος», που διέκοψε την έκδοσή της.

Στο Ελαφονήσι ρόλο έπαιζε ο παπα-Κούλης Γεωργουδής και η σύζυγός του Μαρία. Ομως το πρωτεύον στοιχείο ήταν η τρομερή στήριξη του πληθυσμού των Βατίκων στους Κρητικούς και στους διωκόμενους συμμάχους.

Για να αντιληφθεί κάποιος το μέγεθος του κινδύνου αυτής της συστηματικής προσπάθειας, πρέπει να τονίσουμε πως στον μικρό όρμο των Βατίκων υπήρχε φυλάκιο Ιταλών, στη Νεάπολη, στο Ελαφονήσι, στα Βελανίδια (τελευταίο χωριό του Μαλέα) Γερμανοί, στα Κύθηρα απέναντι από τη Νεάπολη ιταλικά φυλάκια, στα Αντικύθηρα Ιταλοί, ενώ πίσω από τη Νεάπολη, περίπου 50 χιλιόμετρα, υπήρχε το γερμανικό αεροδρόμιο των Μολάων.

Τα γερμανικά υποβρύχια και η καταδίωξή τους περιπολούσαν καθημερινά μεταξύ Μαλέα-Αντικυθήρων-Κρήτης, ενώ άλλη καταδίωξη από το Γύθειο, με τορπιλακάτους, χτυπούσε στη Νεάπολη τον κόσμο και τα καΐκια.

Πανταζής Μπιλλίνης Πανταζής Μπιλλίνης |

Ο Πανταζής Μπιλλίνης μας λέει:

«Οι Κρητικοί ερχόντουσαν εδώ μετά το τέλος του πολέμου της Αλβανίας. Κατέβηκαν στην περιοχή της Πλύτρας, του Αρχάγγελου, στο Ελαφονήσι, κυρίως όμως στη Νεάπολη, όπου έμεναν σε διάφορες κατούνες (χωράφια με αγροτόσπιτα).

»Εμείς κρύβαμε αρκετούς στο ρέμα του Αυλόσπηλου, που έχει πολλές σπηλιές. Εγώ πήγαινα πολλές φορές φαγητό σε Κρητικούς και Αγγλους που κρυβόντουσαν στο χωράφι μας. Ητανε μια Επιτροπή Νεαπολιτών που μετείχε ο πατέρας μου (Μπιλλίνης Γεώργιος ή Νταβέλης), ο Μανόλης ο Μουτσάτσος, ο Λευτέρης ο Ψαράκης (Μαντούβαλος), ο παπα-Μαρούσης, ο παπα-Μανόλης Λαλούσης και ο Μάρκος (Μήτσος).

»Εκτός από την Επιτροπή θα ήταν και άλλοι δικτυωμένοι αλλά εγώ δεν τους θυμάμαι. Αυτοί τους συντηρούσαν, άλλος με φαγητό, άλλος τους έδινε λεφτά και όταν ερχόταν η κατάλληλη στιγμή τους βάζαμε σε ένα καΐκι και φεύγανε. Αυτό που θυμάμαι είναι πως ερχόντουσαν τορπιλάκατοι από το Γύθειο με Γερμανούς και ταγματασφαλίτες μέσα και χτυπούσανε όλες τις ακτές και τα παράλια για να μην μπορούν τα καΐκια που ήταν συρμένα στη στεριά να μεταφέρουν Κρητικούς και συμμάχους.

»Υπήρχαν αρκετοί με καΐκια που πηγαίνανε στην Κρήτη: Ο Γιάννης Σταθάκης (Κουτουριάρης), το όνομα του καϊκιού ήταν «Χρυσώ», ο Μηνάς Σταθάκης με το «Ελένη», ο Νίκος Γιαλελής (Χοχλιός) κ.λπ. Το δικό μας καΐκι το λέγανε «Λακωνία». Πήγαινε συμμάχους από τη Μονεμβασιά στην Κρήτη, τους μπλοκάρανε Γερμανοί και έγινε ολόκληρη μάχη - τελικά γλιτώσανε. Το καΐκι από εκεί και πέρα το επιτάξανε οι Γερμανοί σαν περιπολικό και το βυθίσαν οι Αγγλοι στο λιμάνι του Πειραιά.

»Πρόπερσι ήρθε ένας Αυστραλός, ο Νοέλ, που είχε γίνει υπουργός στην πατρίδα του, να βρει τον πατέρα μου, αλλά έλειπε και βρήκε τον παπα-Μανόλη. Οι Αγγλοι θέλανε να δώσουν δύο χιλιάδες λίρες στον πατέρα μου στην Κατοχή. Ο πατέρας μου δεν δέχτηκε και του έδωσε ο Αλεξάντερ ένα παράσημο». Αλλοι καϊκιέρηδες ήταν ο Παναγιώτης Λιάρος (Τίγρης), ο Νίκος Πασάκος (Σουπιάς), ο Γιακουμής Λιάρος κ.λπ.»

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ - Οι πατριώτες που εκτέλεσαν οι Γερμανοί

Μετά την κατάληψη της Κρήτης ο διοικητής των αλεξιπτωτιστών Student δίνει εντολή για αντίποινα που ήδη έχουν αρχίσει.

Αυτά δεν περιλαμβάνουν μόνο μεμονωμένες εκτελέσεις πολιτών αλλά και εξολόθρευση του ανδρικού πληθυσμού καθώς και την καταστροφή ολόκληρων χωριών.

Ο υπολοχαγός Horst Trebes θα αναλάβει ένθερμα να εκτελέσει την εντολή.

Η εκτέλεση 23 κατοίκων στο Κοντό Μαρί στις 2 Ιουνίου 1941 υπό τις εντολές του δεν είναι η πρώτη.

Καταγράφηκε όμως καρέ-καρέ από τον επίσημο φωτογράφο του γερμανικού στρατού Peter Waxman. Οι εικόνες συγκλονίζουν.

Το φιλμ από αυτήν την εκτέλεση, αν και πήρε εντολή να το καταστρέψει, διασώθηκε.

Και αποτελεί τεκμήριο της γερμανικής βαρβαρότητας.

Τα ντοκουμέντα της θηριωδίας

kriti vene map
© 4you.gr