Η συμμετοχή των Κρητών στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου


Kρητικός Τοξότης Εποχής Μεγάλου Αλεξάνδρου

Α.Ιστορικές Πληροφορίες - Ειδική Περιγραφή

[ Οι επίλεκτοι Κρήτες Τοξότες των προχριστιανικών αιώνων, εμφανίζονται συχνά να συνοδεύουν μονάδες Λακεδαιμονίων και αργότερα του Φιλίππου Β΄ και του Αλεξάνδρου. Μία πρώτη περιγραφή τους δίδεται από τον Ξενοφώντα (Κύρου Ανάβασις v,2.28–2.32) που περιγράφει τις μικρές ορειχάλκινες κυκλικές τους ασπίδες και τα ισχυρά παλίντοντα τόξα.

Ο εικονιζόμενος τοξότης του Λόχου των Κρητών του Αλεξάνδρου ανταποκρίνεται στην Ελληνιστικής περιόδου επιτύμβιο στήλη των τοξοτών Πυρρία και Υπερβάλλωνος, από το Κακοδίκι των Λευκών Ορέων (M. Cuarducci: ΙNSCRIPTIONESCRETICAEII, vi. 7), όπου μεταξύ των άλλων απεικονίζονται ο γνωστός έως και την εποχή μας ιδιόμορφος κρητικός μαύρος μάλλινος κεφαλόδεσμος, ο δερμάτινος κλειστός γωρυτός (φαρέτρα), τα βέλη με την κλασσική μεγάλη χαλύβδινη κρητική αιχμή και το μικρό σχετικά δερμάτινο σακίδιο, που πιθανότατα περιέχει διάφορα εξαρτήματα τοξοβολίας, όπως χορδές (οι τένοντες είναι ευαίσθητοι σε αντίξοες καιρικές συνθήκες),  αιχμές και τμήματα τόξου, όπως τα άκρα.

Η μικρή ασπίδα φέρει ως έμβλημα τον αστρίτη, ένα μικρό αλλά εξαιρετικά δηλητηριώδες είδος έχιδνας, το αγαπημένο σύμβολο τοξοτών και σφενδονητών εκείνης της περιόδου, ενώ το κυανωπό χρώμα του χιτώνα (τα χρώματα της στήλης έχουν χαθεί) ανταποκρίνεται στο χρώμα αναλόγου χιτώνα από την μετώπη του τάφου των Λευκαδίων Ημαθίας.

Ο μαύρος κεφαλόδεσμος αναφέρεται από τον Πορφύριο στην δεύτερη φάση της μύησης Πυθαγόρα στους Κουρήτες της Κρήτης και μάλλον αποτελεί διακριτικό τους χαρακτηριστικό, όπου περιγράφει ότι ο φιλόσοφος με μαύρο μάλλινο στέφανο (ο κεφαλόδεσμος) παραμένει επί μία νύχτα ξαπλωμένος με το πρόσωπο στην γη στην παραλία και κατόπιν οδηγείται στο Ιδαίον Άντρο, όπου μετά από τρία ένατα (27 ημέρες), καταλήγει στην τρίτη φάση, την φάση του θρονισμού, με τον θρόνο να εμφανίζεται αρχικά καλυμμένος.

Ο περίεργος κεφαλόδεσμος που περιγράφεται στο κείμενο επιβιώνει και στην εποχή μας στην Κρήτη, αποτελώντας αναπόσπαστο στοιχείο της τοπικής παραδοσιακής ενδυμασίας και η αναπαράστασή του στην νεκρική στήλη δύο τοξοτών του τέλους IV προχριστιανικού αιώνα (δηλαδή πέντε αιώνες πριν τον Πορφύριο), είναι σχεδόν πανομοιότυπη με τον σύγχρονο (Διόδωρος: Ιστορική Βιβλιοθήκη VI.77, Τ.3, Loeb, Πορφύριος Βίος Πυθαγόρου, 17 Fragmenta, B.G, Teubner, P. SaintYve:

TALISMANS ET RELIQUES TOMBES DY CIEL, Revue des Etudes Ethnographiques et Sociologiques, Paris, 1909, σελίς 1 & Ε.Β Tylor: EARLY HISTORY OF MEN, London, 1911, σελίς 206).

Κρητικός Τοξότης Εποχής Μεγάλου Αλεξάνδρου

Η στήλη δυστυχώς δεν υπάρχει πλέον, καθώς καταλήγει λεία αρχαιοκαπήλων, αλλά διασώζεται το σκαρίφημα με την ακριβή αποτύπωσή της από τον ιταλό αρχαιολόγο M. Cuarducci, όταν διαμένει στην ταβέρνα του Σπύρου Καλαϊτζάκη το 1938 στα Χανιά .   (1)

Β.      Εκστρατεία Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Ας δούμε τα διάφορα Recencio – Ιστορικές Aναφορές, από το κείμενο του Αρριανού.

1.       Στην μάχη των Θηβών.

Στην πολιορκία της Θήβας ο Αρριανός μας δίνει μια πρώτη περιγραφή της συμμετοχής των Κρητών τοξοτών.

« Εκεί λοιπόν στο χαράκωμα ο Περδίκας ενώ προσπαθούσε να εισέλθει σε αυτό με την βία, χτυπήθηκε και μεταφέρθηκε στο μακεδονικό στρατόπεδο σε κακή κατάσταση και με δυσκολία σώθηκε από το τραύμα του. Τους Θηβαίους όμως τους απέκλεισαν στην κοίλη οδό προς τον ναό του Ηρακλή,, όσοι όρμησαν με τον Περδίκκα και με τους Κρητικούς τοξότες, που έστειλε ο Αλέξανδρος στο χαράκωμα.

Κατά το διάστημα που οι Θηβαίοι προχωρούσαν προς το Ηράκλειον, οι Μακεδόνες τους ακολουθούσαν από πίσω. Οι Θηβαίοι στράφηκαν με βοή εναντίοντους και οι Μακεδόνες οπισθοχώρησαν. Εκεί σκοτώθηκαν ο Ευρυβώτας ο αρχηγός των Κρητών τοξοτών και από τους Κρητικούς τοξότες περίπου 70. Την ίδια στιγμή όταν είδε ο Αλέξανδρος ότι οι δικοί του οπισθοχώρησαν και τράπηκαν σε φυγή, όρμησε εναντίον των Θηβαίων με την φάλαγγα συντεταγμένη και τους απώθησε μέσα στις πύλες της πόλης, οι οποίοι με την σειρά τους τράπηκαν πανικόβλητοι σε άτακτη φυγή και δεν πρόλαβαν να κλείσουν τις πύλες της Θήβας. » (2)

2. Στην μεγάλη μάχη της Ισσού.

Πριν την μάχη της Ισσού ο Αλέξανδρος όπως πάντοτε έκανε, εμψυχώνει την ελληνική στρατιά, με ειδικές αναφορές στο κάθε μάχιμο τμήμα της. Τονίζει ακόμη την ιδιαίτερη ελλαδική καταγωγή αυτών των τμημάτων μάχης και τους υπενθυμίζει το ένδοξο ιστορικό τους παρελθόν.

Στο σημείο αυτό αναφέρεται στον Αθηναίο στρατηγό Ξενοφώντα και τους έλληνες  στρατιώτες που ονομάστηκαν Μύριοι, και συμπολέμησαν το 401 π.Χ με τον πέρση Κύρο κατά του αδελφού του Αρταξέρξη, στον περσικό εμφύλιο πόλεμο.

 Συγκρίνοντας την επιτυχή επιστροφή στην Ελλάδα των Μυρίων υπό την ηγεσία του Ξενοφώντα, τους υπενθυμίζει ότι οι πρόγονοί τους αυτοί, καίτοι δεν είχαν την δική τους προετοιμασία και εκπαίδευση, κατάφεραν να επιβιώσουν, παρά το γεγονός ότι δεν διέθεταν Θεσσαλούς ιππείς, ούτε Βοιωτούς ή Πελοποννήσιους ή Θράκες ή Μακεδόνες, ούτε τους περίφημους τοξότες της Κρήτης. Παρά ταύτα επέστρεψαν από την Μαύρη θάλασσα στην Ελλάδα νικώντας όλους όσους αντιστάθηκαν σε αυτή τους την πορεία προς την πατρίδα.  (3)  

            Κατά την παράταξη των αντιπάλων στρατών, πριν από την μεγάλη  μάχη στην Ισσό καταγράφεται στο ιστορικό κείμενο, ο χώρος τάξης στο πεδίο της μάχης στο οποίο τοποθέτησε ο Αλέξανδρος τους Κρητικούς του. Τους τοποθετεί και στην δεξιά πλευρά της ελληνικής παράταξης, αλλά και στην αριστερά. Οι Κρήτες τοξότες λειτουργούν σαν ελεύθεροι καταδρομείς του πεζικού, με βάση το σχέδιο μάχης του Αλέξανδρου.

Ειδικότερα και σε σχέση με την δεξιά πλευρά στο πλέον ακραίο σημείο της, τοποθετήθηκε ένα μεικτό τμήμα εφόδου μάχης από πρόδρομους ιππείς, που προηγούνταν δηλαδή του κυρίως ιππικού, με Παίονες και Αγριάνες αρχηγοί των οποίων ήταν αντίστοιχα οι Πρωτόμαχος και Αρίστων και Κρήτες τοξότες. Οι Κρήτες τοξότες και μέρος των ιππέων τάχθηκαν σε σχήμα γωνίας, για να καλύπτουν την βαριά φάλαγγα μάχης που είχε χωρισθεί σε δύο τμήματα – πτέρυγες, ένα στραμμένο προς τον Δαρείο και την κύρια δύναμή του και το άλλο στραμμένο προς τα νώτα τους προς το βουνό αντικριστά με την άλλη δύναμη των περσών, για να αποφύγουν την περικύκλωση από τους πέρσες, που ήταν πολυπληθέστεροι από τους έλληνες.  (4)

Οι Κρήτες λοιπόν τάχθηκαν Εις Επικαμπήν ή αλλοιώς σε Επικάμπιον Τάξιν, δηλαδή όταν η δεξιά πλευρά στο μέτωπο της μάχης στρέφεται δεξιά και αριστερά σαν σκελίδα, σαν λαβή, και κάμπτεται αρκετά ώστε να σχηματίζει στην πίσω πλευρά του μετώπου άλλο ιδιαίτερο μέτωπο, έτσι ώστε η παράταξη της δεξιάς πτέρυγας να είναι αμφίστομη για να αποφεύγει την περικύκλωση από τους πολυάριθμους πέρσες. Η εφαρμογή της γεωμετρίας στο πεδίο της μάχης, αποκαλύπτει την ιδιοφυία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όπου η ποιότητα αντιπαρέρχεται την ποσότητα, όπου η στρατηγική αντιμετωπίζει το μέγα πλήθος.

          Στο άκρο της αριστερής πτέρυγας ο Αλέξανδρος παρέταξε τους Κρήτες τοξότες και τους Θράκες. Παραπέρα από αυτούς έταξε το ιππικό. Έργο πολεμικό και καθήκον των Κρητών, ήταν η κάλυψη πεζών και ιππικού και οι καταδρομικές δολιοφθορές κατά του εχθρικού πεζικού και ιππικού. Ο απόλυτος συντονισμός, η συνεργασία  με το φίλιο πεζικό και ιππικό και η ακριβής  χρονική εκτέλεση της δράσης των Κρητών, ήταν κρίσιμη γιατί αφορούσε τον διεμβολισμό της εχθρικής παράταξης σε ολόκληρο τον χρόνο που διαρκούσε η μάχη, σε διαρκή πάντοτε επαφή με τον Αλέξανδρο και το επιτελείο του. Με άλλα λόγια ένα πολυσύνθετο καθήκον μάχης, εξαιρετικά δύσκολο.

3.     Στην Μέμφιδα της Αιγύπτου.

Στην Μέμφιδα της Αιγύπτου ο Αλέξανδρος διόρισε νομάρχες, φρούραρχους, δέχθηκε πολλούς πρέσβεις από την Ελλάδα και αναδιοργάνωσε την διοίκηση της Στρατιάς. Στα πλαίσια αυτά διόρισε διοικητή των τοξοτών τον Ομβρίωνα από την Κρήτη.  (5)

Συμπληρωματικά σε όλα τα παραπάνω να αναφερθεί, ότι οι 2.000 Κρήτες τοξότες ήταν χωρισμένοι σε 3 λόχους. Οι κρητικοί που έλαβαν μέρος στην εκστρατεία, έλαβαν το όνομα ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ,  δηλαδή «Οι Του Αλεξάνδρου», τονίζοντας ότι ήταν οι στρατιώτες του Μεγαλέξανδρου. Το όνομα αυτό υπάρχει μέχρι και στις ημέρες μας και το επίθετο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ, το έχουν πολλοί κρήτες, και το πιό πρόσφατο ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΚΗΣ, θα πρέπει να κάνει εξαιρετικά υπερήφανους αυτούς τους πελασγούς Κρήτες, μιά και δηλώνει, ότι κάποιος μακρινός τους πρόγονος, ήταν και αυτός εκεί. Ήταν στην εκστρατεία. Οι κρητικοί αναφέρονται στα διάφορα  recencio, για την συμμετοχή τους στην εκστρατεία, όπως αναφέρθηκε πριν.

Ο κάθε τοξότης είχε στην φαρέτρα του 20-25 βέλη και η ταχυβολία των τοξοτών, ήταν 4-5 βέλη το λεπτό, με βολή 300-350 μέτρα. Οι 2.000 Κρήτες τοξότες της εκστρατείας, είχαν δυνατότητα να ρίξουν μία βροχή από 15.000 βέλη, μέσα σε διάστημα έξι λεπτών. Το κόστος του κάθε βέλους, ήταν δύο οβολοί περίπου.

Η κάθε εξάλεπτη βολή, είχε κόστος 5.000 δρχ. Σε μία πλήρη βολή 10-15 λεπτών, θα έπεφταν συνολικά 37.500 βέλη, τα οποία είχαν κόστος δύο τάλαντα.

            Συγκριτικά αναφέρουμε, ότι οι πέρσες είχαν απέναντι στους 2.000 κρήτες, 10.000 δικούς τους τοξότες. Σε μία πλήρη βολή 10-15 λεπτών, οι Κρήτες  έριχναν 37.000 βέλη και οι πέρσες τους έριχναν  μία καταιγίδα  750.000 βελών, κόστους 160 ταλάντων. Αναλογία ένα προς είκοσι. 

Στην εκστρατεία της Ινδίας οι Κρήτες τοξότες αυξήθηκαν και έφτασαν τους 3.000 και η βροχή από βέλη έφτανε σε μία πλήρη βολή 10 - 15 λεπτών, τα 150.000 βέλη, κόστους 8 ταλάντων. (6)

4. Νέαρχος του Ανδροτίμου ο Κρητικός, ο Αρχιναύαρχος της Στρατιάς.

Κρητικός στην καταγωγή, από την Λατώ. Γεννήθηκε στην Κρήτη και σε ηλικία 12 ετών μετακόμισε με τους γονείς του στην Αμφίπολη της Μακεδονίας. Ο πατέρας του υπήρξε ο προσωπικός γιατρός του παππού του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Αμύντα, καθώς και του Φιλίππου. Από τους στενότερους παιδικούς φίλους του Αλεξάνδρου. Μαζί του στην Μίεζα στην σχολή του Αριστοτέλη. Από τα παιδικά χρόνια, έως τον θάνατο του Αλέξανδρου, ήταν δίπλα του. Μία από τις πλέον εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής του και πολύτιμος συνεργάτης του Αλεξάνδρου, από τους πλέον έμπιστους και αφοσιωμένους  φίλους του. Αντιπροσωπεύει την προίκα –δώρο της λεβεντογέννας Κρήτης στον θεόσταλτο Αλέξανδρο, στον κοινό αγώνα των Ελλήνων.Στρατιωτικός και θαλασσοπόρος, ερευνητής και συγγραφέας. Πολύμορφη και πολυτάλαντη προσωπικότητα, με ανησυχίες ταυτόσημες του Αλεξάνδρου, συμμετείχε σε όλες τις εκστρατείες του μεγάλου ηγέτη και αδελφικού φίλου του.

            Ο Αλέξανδρος με την ανάληψη της ηγεσίας, εντάσσει αμέσως τον Νέαρχο, στο σώμα των εταίρων. Κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων ο Νέαρχος διοικεί σημερινές περιοχές της Τουρκίας, που εκτείνονται από την έναντι του Καστελόριζου ακτή, μέχρι και την περιοχή των Αδάνων, απέναντι από την Κύπρο. Στις επιχειρήσεις στο σημερινό βόρειο Αφγανιστάν και νότιο Ουζμπεκιστάν, ο Νέαρχος ενίσχυσε τον στρατό του Αλεξάνδρου με έλληνες οπλίτες. Με την κατάληψη της Αόρνου πέτρας στο βορειοανατολικό Πακιστάν ο Νέαρχος προέβη σε αναγνώριση της περιοχής. Με εντολή του Αλεξάνδρου ναυπηγεί νέο στόλο με 2.100 πλοία ειδικού τύπου. Η αυστηρή επιλογή των ναυτών και ο διορισμός διοικητών τριηράρχων, έφεραν την σφραγίδα του μεγάλου άντρα της Κρήτης. Επί δύο χρόνια ο Νέαρχος και ο Αλέξανδρος εξερεύνησαν τους ποταμούς Ινδό,΄Υφαση,Υδάσπη,Υδραώτη και Ακεσίνη.

Ιστορικό κομμάτι διθυραμβικής εκτέλεσης, της παγκόσμιας χαρτογράφησης του πλανήτη γη, συνιστούσε η θαλάσσια πλεύση από τις εκβολές του Ινδού ποταμού στο σημερινό νότιο Πακιστάν, προς τον Ευφράτη ποταμό, κοντά στο σημερινό Κουβέιτ και στα θαλάσσια σύνορα Ιράκ-Σαουδικής Αραβίας και παραπέρα προς την άγνωστη ωκεάνια ναυσιπλοΐα.

Ο Αλέξανδρος ξεκινάει από Πάταλα – Δέλτα Ινδού ποταμού, σημερινό Πακιστάν και διασχίζει την έρημο που εκτείνονταν από το Καράτσι του Πακιστάν μέχρι τα στενά του Ορμούζ στο σημερινό Ιράκ, απέναντι από την σημερινή πόλη Ομάν της Σαουδικής Αραβίας, με μαρτυρικές συνθήκες χωρίς νερό και τρόφιμα, σε ένα Γολγοθά δύο μηνών, από τις ακτές του Πακιστάν και του Ιράν, από τον Ινδικό ωκεανό μέχρι τον Περσικό Κόλπο! Φθάνει με εξουθενωμένη στρατιά στα Πούρα στην ενδοχώρα του σημερινού Ιράν και κατευθύνεται στο σημερινό νοτιοδυτικό Ιράν.

Στο αντίστοιχο διάστημα ο Νέαρχος αντιμετωπίζει παρόμοιο ναυτικό Γολγοθά, με όμοια προβλήματα έλλειψης νερού και τροφής, ξεκινώντας τον εκπληκτικό του πλού τον Σεπτέμβριο του 325 π.Χ, διαπλέοντας το δέλτα του Ινδού ποταμού. Στις παραθαλάσσιες ζώνες του σημερινού Πακιστάν και Ιράν πραγματοποιείται η πρώτη καλημέρα μεταξύ του ανθρώπου και της φάλαινας. Η πρώτη παγκόσμια περιγραφήπου μας διασώζει στο ημερολόγιό του ο Νέαρχος είναι εξαιρετικά γλαφυρή. Ας την προσεγγίσουμε:

[ Eνώ ο στόλος έπλεε στον κόλπο Gwatar(Κατάρ), όπου είναι σήμερα τα σύνορα του Πακιστάν και του Ιράν, παρουσιάστηκε το θέαμα τεράστια κήτη να πλέουν, και να αφήνουν από το σώμα τους να εκτινάσσονται σε αρκετό ύψος, πίδακες αφρισμένου νερού. Επρόκειτο για φάλαινες, τις οποίες οι ευρωπαίοι ΄Ελληνες έβλεπαν για πρώτη φορά. Τα θαλάσσια τέρατα οπλισμένα με καταπληκτική δύναμη μπορούσαν με ένα μόνο κτύπημα της ουράς να συντρίψουν το πλέον γερό σκάφος. Μπροστά σε αυτόν τον φοβερό και άγνωστο εχθρό, όλοι αμέσως πανικοβλήθηκαν. Ο Νέαρχος πέρασε γρήγορα και διαδοχικά από όλα τα πλοία και έδωσε θάρρος στα πληρώματα.

Διέταξε συγκεκριμένα να τεθούν τα πλοία σε παράταξη μάχης, σαν να επρόκειτο για ναυμαχία, με τις πρώρες και τα έμβολα προς την πλευρά των φαλαινών. Με το σύνθημά του, όλοι μαζί με τις σάλπιγκες, τα κουπιά, τις ασπίδες, και οτιδήποτε άλλο μέσο, θα προκαλούσαν δαιμονιώδη θόρυβο. Έτσι και έγινε. Οι φάλαινες τρομαγμένες εξαφανίστηκαν μέσα στο νερό, για να εμφανιστούν ξανά σε μεγάλη απόσταση από τα πλοία, στο ανοικτό πέλαγος. Για άλλη μία φορά ο μεγάλος Κρητικός, ο Νέαρχος του Ανδροτίμου από την Λατώ της Κρήτης, κέρδισε την εμπιστοσύνη των ανδρών του. ] (7)

Το μαρτύριο του Νεάρχου και των γενναίων ναυτών του, διαρκεί ογδόντα περίπου ημέρες.

Στα μέσα Δεκεμβρίου του 325 π.Χ οι δύο παιδικοί φίλοι συναντώνται με τις ακόλουθες συγκλονιστικές συνθήκες, βιώνοντας την θέλησή τους για την εξερεύνηση του αγνώστου. Ο Νέαρχος με τον υποναύαρχό του τον Αρχία που κατάγονταν από την Πέλλα και 6 αξιωματικούς, φεύγει από την πόλη Ομάν της Σαουδικής Αραβίας όπου είχε αγκυροβολήσει, για να βρεί το στρατόπεδο του Αλέξανδρου που βρισκόταν σε απόσταση 150 χιλιομέτρων, την ακριβή θέση του οποίου δεν εγνώριζε. Προχωρώντας αρκετά στην ενδοχώρα του σημερινού Ιράν, συναντήθηκαν με έφιππη περιπολία που είχε στείλει ο Αλέξανδρος προς αναζήτησή τους. Φθάνοντας τελικά στον Αλέξανδρο με αυτή την εμφάνιση, με μακριά και ταλαιπωρημένα μαλλιά, με γένια και ηλιοκαμένα πρόσωπα και κουρέλια αντί στρατιωτικών στολών, εμπεδώθηκε στον Αλέξανδρο η πεποίθηση ότι στόλος είχε καταστραφεί. Δακρύζοντας είπε στον Νέαρχο, ότι αφού σώθηκε αυτός και ο Αρχίας, θα αισθάνεται κάπως ελαφρότερη τηνσυμφορά. Εξίσου συγκινημένος ο Νέαρχος του απήντησε, ότι και ο στρατός και ο στόλος σώθηκαν και αυτοί ήρθαν για να του αναγγείλουν την χαρμόσυνη είδηση. Κλαίγοντας ο Αλέξανδρος αγκάλιασε τον παιδικό του φίλο από την Κρήτη και φώναξε: αυτή η είδηση μου έφερε μεγαλύτερη χαρά από τις νίκες μου στην Ασία.

Ο Νέαρχος και οι συνεργάτες του τιμήθηκαν με πολύτιμα δώρα από τον Αλέξανδρο. Τον Φεβρουάριο του 324 π.Χ στα Σούσα, σε μία λαμπρή τελετή, τιμήθηκε από τον Αλέξανδρο με χρυσό στέφανο γιατί πραγματοποίησε τον περίφημο Περίπλουν του Ινδικού Ωκεανού και την πρώτη παγκόσμια χαρτογράφηση της περιοχής.

Στο τέλος της ζωής του Αθάνατου Αλέξανδρου, ο μεγάλος άνδρας της Κρήτης ο Νέαρχος, ταύτισε το δικό του όνομα και το όνομα της Κρήτης, με τις ενδοξότερες σελίδες της ελληνικής και παγκόσμιας ναυσιπλοΐας, περιγράφοντας τα επικίνδυνα ταξίδια και μάχες στο άγνωστο και την όμορφη δύναμη της φύσης. Το ισχυρό συγγραφικό ταλέντο του Νεάρχου, επηρέασε για αρκετούς αιώνες τον τρόπο σκέψης και συγγραφής πολλών μεταγενέστερων ερευνητών και συγγραφέων, σε παγκόσμιο επίπεδο.

Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, προσχώρησε στον Αντίγονο και στον γιό του, Δημήτριο τον πολιορκητή. Το 315 π.Χ  για τελευταία φορά, παρουσιάζεται να ναυπηγεί στόλο στην Φοινίκη για τους Αντιγονίδες. Πιθανολογείται ότι φονεύθηκε στην μάχη της Ιψούς το 301 π.Χ,  ή, ότι επέστρεψε στην Μακεδονία. Συνέγραψε το:

-    «Αμφί Τω Περίπλω», το πρώτο ναυτικό ημερολόγιο της παγκόσμιας ιστορίας, που αποτέλεσε βασική ιστορική πηγή για τον Λεύκιο Φλάβιο Αρριανό. Διεσώθησαν αποσπάσματα  του έργου του, από Muller στη συλλογή ScriptrerAlexandriMagni. (Κ. Μύλλερ- Παρίσι 1846).

Βιβλιογραφία - Παραπομπές :
1.  Γιώργος Ηλιόπουλος : AngusMcBride, RichardScollins, Montvert1992.
2.   Αρριανός : Αλεξάνδρου Ανάβασις. Βιβλίο 1ον - Κεφάλαιο 8ον  Εδάφια 3 και 4.
3.  Αρριανός : Αλεξάνδρου Ανάβασις. Βιβλίο 2ον – Κεφάλαιο 7ον –  Εδάφια 7 και 8,
4.  Αρριανός : Αλεξάνδρου Ανάβασις. Βιβλίο 2ον – Κεφάλαιο 9ονΕδάφια 2 και 3.
5.  Αρριανός : Αλεξάνδρου Ανάβασις. Βιβλίο 3ον – Κεφάλαιο 5ον Εδάφιο 6.
6.   Zώρζος Γρηγόρης:Περί Τεχνικών Μεγάλου Αλεξάνδρου.  Έκδοση   Τεχνικού  Επιμελητηρίου Ελλάδος. Αθήναι 1998. Σελίδες 148-150.   Επανέκδοση, εκδόσεις ΕΛΛΗΝ-Αθήνα.
7.  Σαράντης Θεόδωρος : Ο Μέγας Αλέξανδρος, από την ιστορία έως τον Θρύλο. ΄Επαινος της Ακαδημίας Αθηνών. Β΄ Τόμος.  Σελίδες  271- 272.  Β΄  ΄Εκδοση. Εκδόσεις Αλκυών. Αθήναι 1975.